RAW EXPO & Re: Rotterdam

Rotterdam: kunststad nummer één

Begin februari werden tienduizenden bezoekers naar de stad Rotterdam gelokt, aangetrokken door een enorme variëteit aan beurzen, tentoonstellingen en exposities.
Al weken tevoren gonsde het in de kunstwereld over de RAW ART FAIR en de RAW EXPO in de Fenixloods op Katendrecht. Maar ook de Re: Rotterdam in een leeg kantoorpand aan De Boompjes bleek tijdens diezelfde kunstvijfdaagse een inspirerende ervaring.

Door Etienne Boileau

De RAW ART FAIR, opgezet door galeriehouder Bob Smit, was een mega kunstevent waar een breed concept aan ten grondslag lag: er waren live optredens van bands op een groot podium en er was ook een soort loungeruimte ingericht met een megagroot speelkussen en een glijbaan voor de kinderen. Ook kon je aan lange tafels allerlei heerlijks tot je nemen.
Er hing een losse aangename sfeer. Eindelijk een beurs waar je weer ‘ns kon ervaren waar kunst om draait: creativiteit en transmissie van energie. Met het kaartje van de RAW kon je ook naar de RAW EXPO op de eerste verdieping. Oud-conservator Piet de Jonge en twee assistenten brachten daar tientallen hoogwaardige sculpturen en (video)installaties bij elkaar met een breed spectrum dat zowel high als low culture besloeg. De RAW EXPO bleek dé verrassing van de omvangrijke kunstvijfdaagse in Rotterdam.

RAW EXPO beeldententoonstelling
Bij binnenkomst op de RAW EXPO leek het wel of je de Dom van Keulen binnenstapte: de donkere ruimte had eenzelfde soort galm en in de verte hoorde je kinderstemmen. Verder was het akelig stil. De ijskoude hal was gevuld met tientallen beelden en installaties, op sprookjesachtige en theatrale wijze uitgelicht. Paul van Laak die de belichting had verzorgd, werkte jaren lang voor het Onafhankelijk Toneel in Rotterdam en dat was ook te zien. Tijdens RAW EXPO was er werk van diverse grote namen met indrukwekkende beelden en installaties: een gigantische Naphta Cracker van Atelier van Lieshout, twee bronzen torens gebaseerd op natuurlijke groeiprocessen van Sjoerd Buisman, een manshoge gestalte van Armando, en een wat minder serieuze neoninstallatie van de Engelse kunstenaar Andy Doig. Ook was er grappig werk van minder bekende kunstenaars zoals de twee apen in bed van Mitsy Groenendijk met de titel The Couple. En de surrealistische film noire Le depouillement des fruits chauds van Mamoun Al Benmira, waarin alles draaide om de amandelvrouw. Prachtige aankleding, goed gefilmd en op een schitterende locatie opgenomen.
Natuurlijk deden er ook de nodige Rotterdammers aan de RAW EXPO mee: Van Toine Horvers was er de geluidsinstallatie Dordtselaanportretten, met mooie gesproken beschrijvingen van passanten op de Dordtselaan in Rotterdam. Frank Bruggeman had middenin de hal een reuzeboeket neergezet, gemaakt van takken planten en ander hout. En er was werk van Olaf Mooij: twee tegen elkaar opstaande witte kunststof auto’s.

De enorme loods bood gelukkig meer dan genoeg ruimte om rond de beelden en installaties te lopen en ze van alle kanten te bekijken. Zo ontdekte je in het halve schemerdonker een minimalistische cirkel die was opgebouwd uit tientallen gebogen loodstaven van Paul de Kort. En als je je ogen wat verder rond liet dwalen, zag je de hoge installatie DOK van The MAX Factory: honderden verticaal gebundelde planken en schotten van drijfhout, samengevoegd tot 24 torens die als peilers van gebouwen de lucht instaken. Een majestueus werk dat de kunstenaar baseerde op ervaringen die zij opdeed terwijl ze door een grote havenstad (Rotterdam ?) liep. De installatie was eerder ook in Boijmans te zien.
Intrigerend en verstillend van sfeer vond ik het constructivistische werk van de Amerikaanse kunstenaar Andrew Clausen, Jump-form No 1, dat als een baken van licht vanuit het niets oprees. Het bleek een constructie van gegoten betonnen delen, gevat in staal op een voet van rood draadijzer. Een sterk minimalistisch werk dat associaties oproept met hedendaagse architectonische constructies van gebouwen.

Prijs der Diamanten
En dan werd er op de RAW EXPO natuurlijk ook de onvermijdelijke bezoekersprijs voor het beste kunstwerk toegekend, genaamd Prize of the Diamonds.Voor mij was de winnaar het site-specific-work Second Nature Once Again dat de Haagse kunstenaar Mark van Overeem in een klein achterkamertje in de loods had opgebouwd. Hij eindigde ermee op een gedeelde tweede plaats. Voor zijn installatie had Van Overeem wat voorwerpen uit de Fenixloods - zoals een stoel en een lege wijnfles - bij elkaar gezocht en netjes overeind gezet in het kamertje. Tegen de muur stond een losse Tl balk en aan de wand waren twee velletjes papier geprikt. Precies hetzelfde tafereel was op de achterwand te zien op een fotoprint. Maar niet helemaal in dezelfde toestand, want stoel en fles waren op de foto tegen de grond gesmeten. Een mooie, poëtische installatie die deed denken aan het werk van Magritte en die aanleiding gaf tot talloze overpeinzingen. Gaat het werk over verandering, groei of juist destructie?
Thuis heb ik het speciale nummer van het Rotterdamse tijdschrift What’s Up, dat volledig gewijd was aan de RAW EXPO, nog eens uitvoerig bekeken: wat een kwaliteit bij elkaar.

Installaties en foto’s tijdens Re: Rotterdam
Maar ook de Re: Rotterdam bleek niet te versmaden. Zo’n 150 kunstenaars en galeriehouders hadden een leegstaand kantoorpand aan De Boompjes langs de Maas betrokken. Een expositie met acht verdiepingen vol kunst die bij vlagen boeide en een behoorlijk kijktempo van de bezoeker vergde.Op de zesde verdieping was een café ingericht, waar op gezette tijden een pianist nocturnes van Chopin speelde. Overal ramen die uitzicht boden op het Noordereiland en de belangrijkste bruggen van de stad. Hoogtepunt van de Re: Rotterdam was de beeldenpresentatie op de begane grond. In een in tweeën gedeelde ruimte waren daar sculpturen en installaties neergezet van zo’n vijfentwintig kunstenaars. Pim Palsgraaf bracht er een opgezet paard met bovenop een huizenstaketsel. Het boeide niet: van hem heb ik beter werk gezien.Tussen de installaties door stond een manshoge bos met bloemen, gemaakt van textiele materialen door Linda Nieuwstad. Dat viel wel in goede aarde. Nieuwstad maak prettig toegankelijk werk, dat ambachtelijk elkaar zit. Veruit de spectaculairste installatie op de begane grond was de geluidsinstallatie van Henk Schut, gebaseerd op het Japanse verschijnsel MA. Een sculpturaal werk dat bestaat uit twee rijen ijzeren platen à la Richard Serra, die tegenover elkaar aan rubberen hengsels hangen en waar je tussendoor kunt lopen. Als je dat doet, vang je het pulserende geluid van zware bassen op, afkomstig uit speakers die op de ijzeren platen zijn gemonteerd. Aan het eind van de smalle gang tussen de platen stond een flinke hoeveelheid standaards opgesteld met daarop minuscule luidsprekertjes: tientallen stemmen fluisterden in het Italiaans delen uit de tekst van de opera Orpheo ed Euridice van Gluck in je oor. Een fraaie installatie met beeldende, theatrale én muzikale kwaliteiten.
In een ander, afgeschermd deel van de ruimte op de begane grond had Stichting Toonzaal tijdens Re: Rotterdam een interessante presentatie met de titel Breekbaar Lichaam ingericht.
Er namen drie kunstenaars aan deel waaronder de Belgische kunstenaar Dirk Hendrix, die zijn eigen bovenlichaam in polyester had afgegoten en daarna doormidden had gesneden en omgedraaid; zo kon je als het ware zijn binnenkant zien. Aard in Aard was de titel van dit werk. Toonzaal bracht ook een actuele fotoserie van Ronald Bal die bestond uit drie foto’s waarop hij naakt figureerde met zwart gemaakt gezicht en houten kruis. Tijdens één van de beursavonden gaf hij een performance in de ruimte aan De Boompjes, waarbij opnieuw zijn eigen lichaam centraal stond. Zoals vaker kwam hij naakt op, z’n gezicht wit geschminkt en een witte lijn over zijn hoofd, borst en penis getrokken. Vanaf de vloer staken twee balken schuin in z’n ogen, waar z’n hoofd op rustte. In die houding bleef Bal meer dan vijftig minuten bewegingloos staan. Uiteindelijk gingen zijn benen steeds harder trillen en werden zelfs blauw. Toen hij het niet meer houden kon, sloeg hij de balken opzij en liep weg.

3D-objecten en video-installaties
Re: Rotterdam bracht ook de nodige video-installaties. Twee ervan verdienen zeker het predikaat ‘grappig’. Zo wordt in de video Good Year John Deere van Laura Lappi het verhaal verteld van een Amerikaan die op z’n hotelkamer in New York bedenkt dat hij beter boer had kunnen zijn. Hij voegt de daad bij het woord en zet een redneck-pruik op, draait vervolgens countrymuziek en danst de kamer rond. Daarna doet hij alsof hij een tractor bestuurt en maakt bijbehorende geluiden. Langzaamaan wordt duidelijk wat hij met al dat karton in z’n hotelkamer doet: hij bouwt er op ware grootte een tractor mee na. Achterop het kartonnen bouwsel - dat de basis van de installatie vormde en dus ook stond opgesteld - werd de videofilm van Lappi getoond.
Een andere video die opviel, was dekorte video van Anique Weve met de titel The ultimate seduction. De film had veel weg van een parodie op een stripteasedanseres: een meisje springt op een technobeat voortdurend op en neer om de blauwe kwastjes, die op haar kleine borstjes zijn geplakt, draaiende te houden. Tussendoor roept een vette stem regelmatig: ‘The ultimate seduction’. Door haar androgyne uiterlijk en onhandige optreden een buitengewoon grappige video. Er vlakbij hing een portretfoto van het meisje; de blauwe tepelkwastjes waren ernaast geprikt.

RAW EXPO
8 februari t/m 4 maart 2012
Fenixloods 1
Veerlaan 9-13, Rotterdam
Openingstijden: woe tot en met zon
van 13.00 uur tot 18.00 uur.
www.rawartfair.com

Re: Rotterdam
8 februari t/m 12 februari 2012
Boompjes 60-68
www.rerotterdam.com

Copyright 2012 © Etienne Boileau