Kunst in de provincie: Zeeland

Zeeland is een mooie, maar dunbevolkte provincie met weinig industrie en handel. De kunst heeft het er moeilijk vanwege bezuinigingen op de subsidies die de afgelopen jaren zijn doorgevoerd. Ook voor de komende jaren staan er bij gemeentes verdere bezuinigingen in de boeken. Wel lijkt het erop dat provinciale subsidies in enkele gevallen behouden kunnen blijven. Daarnaast zijn er in Zeeland diverse kunstenaarsinitiatieven die nauwelijks afhankelijk zijn van overheidssteun, wat ze in het huidige tijdsgewricht juist levensvatbaar maakt. Dat geldt ook Galerie van den Berge in Goes, een topgalerie die al 25 jaar manmoedig stand houdt.

Door Etienne Boileau

De bezuinigingen treffen vooral de gevestigde Zeeuwse kunstinstellingen die naast eigen inkomsten voor het overgrote deel van overheidssubsidies afhankelijk zijn. Een initiatief als de Cultuurwerf/ de Willem 3 in Vlissingen, dat festivals organiseert en tentoonstellingen maakt, stopt tot groot verdriet van het publiek per 1 januari 2016. Bij de Vleeshal, CBK Zeeland en ruimteCaesuur - alle gevestigd te Middelburg - is sprake van een flinke teruggang van de gemeentelijke subsidie vanwege algemene bezuinigingen; het totale cultuurbudget voor Middelburg daalt tot 2019 over een periode van drie jaar met € 45.000, - Positief nieuws hadden De Bewaerschole in Haamstede en Stichting IK in Oost-Souburg; beide instellingen kregen een projectsubsidie van de Mondriaanstichting. En de gemeentelijke bijdrage voor Kipvis, een atelier- annex tentoonstellingscomplex in Vlissingen, is niet in gevaar.

De Zeeuwse Rozentuin en Galerie van den Berge in Beveland
In Noord Beveland ligt De Zeeuwse Rozentuin; een bijzonder particulier initiatief dat 25 jaar geleden is opgestart door Lenze Plass en zijn partner op een bestaand terrein rondom een oude boerderij. In eerste instantie werd het aanwezige vastgoed gebruikt als tweede huis, de rozen kwamen er later bij. Toen de rozentuin eenmaal was ingericht, ontstond er bij de eigenaren de behoefte om beelden in de tuin te zetten. Zes jaar terug zette Lenze daarvoor de Stichting Ca-Yacz op met een jury en een prijs voor jonge kunstenaars. Afgelopen zomer stelde hij zelf een fraai overzicht samen van alle kunstenaars die de afgelopen twintig jaar aan de zomerexposities in De Zeeuwse Rozentuin hebben meegedaan. Daaronder veel bekende namen maar ook de nodige experimentele kunst. Zoals het bronzen paard op drie betonnen sokkels van Marijke en Gerjanne van Zuilen of de geluidsinstallatie van Michiel Braas met de titel Rose III, die een sonore benadering van de schoonheid van een roos behelsde. Galerie van den Berge in Goes (Zuid Beveland) is de enige internationaal georiënteerde galerie in Zeeland met een uitstekend progamma waarin verhoudingsgewijs veel aandacht besteed wordt aan ruimtelijk werk. Zowel van de provincie als de gemeente kreeg de galerie de afgelopen jaren een structurele subsidie. De provincie beëindigt deze echter per 1 januari  2016 waardoor er waarschijnlijk alleen een kleine bijdrage van de gemeente en de culturele raad Goes overblijft. Per 1 juli 2016 moet de galerie bovendien van de Gemeente Goes het pand verlaten, een pand waarin zij nu al 13 jaar zit en dat eigendom is van diezelfde gemeente. Alhoewel beide galeriehouders zich nu beraden over de toekomst, viert het echtpaar het 25-jarig jubileum van de galerie met twee fraaie tentoonstellingen: Argentum I en II. Beide tentoonstellingen zijn nog t/m 19 februari te bekijken.
 www.galerievandenberge.nl www.zeeuwserozentuin.nl

Vleeshal, CBK Zeeland, Stichting IK in Walcheren
De Vleeshal is het meest prestigieuze instituut van Zeeland met een internationale programmering op hoog niveau. Zo was er een jaar terug een fraaie tentoonstelling van Mark Manders met enkele beelden die nog op de Biënnale van Venetië hadden gestaan, en afgelopen augustus bracht de Vleeshal de tentoonstelling Violent incident met werk van o.a. Jef Geys, Bruce Nauman en Danh Vo. Vleeshaldirecteur Roos Gortzak denkt dat het voortbestaan van haar organisatie door de nieuwe bezuinigingen niet in gevaar komt, maar verwacht wel dat zij met opnieuw minder geld (in 2012 ging haar budget al met een ton omlaag), niet meer aan alle prestatie-eisen kan voldoen. Ook het CBK Zeeland dat een aanjagersrol in de provincie heeft op gebied van kunst, vormgeving en architectuur, moet een veer laten. Want ook het CBK zal de gevolgen van de gemeentelijke bezuinigingen in Middelburg ondervinden. Wel verklaarde directeur Kathrin Ginsberg blij te zijn met de ongewijzigde provinciale subsidie voor het komend jaar à 300.00 euro.
En dan Stichting IK in Oost-Souburg. De stichting is het vervolg op een eerder door kunstenaar Jan van Munster opgerichte stichting onder de naam Plus Min. De afgelopen jaren hebben 22 kunstenaars een periode als artist in residence doorgebracht in de IK-paviljoens: een woon- en werkatelier in de architecturaal gevormde letters I en K. De paviljoens bieden ruimte aan kunstenaars voor onderzoek, experiment, productie en presentatie. Bea Weuthen, zakelijk leider van Stichting IK, vertelde dat de selectie verloopt via onafhankelijke curatoren. Sinds 2011 is er een samenwerking met het Mondriaan Fonds. Ook heeft de stichting de ANBI status. Financiële ondersteuning geven is hierdoor aantrekkelijk voor mensen die de stichting een warm hart toedragen. De levensvatbaarheid van Stichting IK wordt dan ook niet bedreigd door de afbouw van de subsidiebijdragen van Provincie en Gemeente. Verder is Weuthen blij met de inzet van een trouwe groep vrijwilligers die essentieel is voor het functioneren van de organisatie. Stichting IK richt zich zowel op de landelijke als op de internationale kunstwereld en heeft zich in haar vijfjarig bestaan inmiddels ruim bewezen. Om dat te vieren zal in september 2016 een feest georganiseerd worden met een inhoudelijk interessant programma.
www.vleeshal.nl  www.stichtingik.nl www.cbkzeeland.nl www.kunstinzeeland.nl

Bewaerschole in Schouwen Duiveland
Voor haar activiteiten in de periode 2014 – 2018 heeft de Bewaerschole in Schouwen Duiveland (Haamstede) het thema Balanceren tussen Zoet en Zout gekozen. Een thema dat mooi aansluit bij de sociaaleconomische en culturele ontwikkeling van het eiland. Daarbij staat de belevingswaarde van het landschap centraal en gaat het om vragen als: hoe balanceren mens en natuur op het eiland Schouwen-Duiveland tussen zoet en zout? Gekozen is voor een vijf jaar durend project om de deelnemende kunstenaars de kans te geven gedegen onderzoek te doen. Ook instellingen van buiten leveren bijdragen. Maar het blijft toch vooral een kunstenaarsproject getuige het onderzoek naar zoet en zout van kunstenaar Marjolein Boterenbrood, die voor haar tentoonstelling afgelopen zomer niet alleen de grond en de geuren op Schouwen in beeld bracht, maar ook woorden uit het Schouwense lexicon onderzocht. Ook Jeroen van Westen en Anne Ausloos voerden eerder een goed gedocumenteerd onderzoek uit naar de vele aspecten en gevolgen die het zoute en zoete water in Schouwen met zich meebrengen, wat resulteerde in een fraaie publicatie. In 2014 maakte fotograaf Gerco de Ruiter’s eerste proefopnames met een fish eye lens, die moeten uiteindelijk resulteren in een 3D uitzicht boven de kust van Schouwen. Esther Kokmeijer gaat komend voorjaar de vlucht van de Noordse Stern onderzoeken en Leontine Lieffering houdt zich bezig met onderzoek naar bouwwerken die zouden kunnen verrijzen op de fundamenten van een voormalig caisson. De resultaten van haar onderzoek zijn komende zomer te zien. Met Balanceren tussen Zoet en Zout heeft de Bewaerschole een interessant en breed thema aangeboord waarmee zij nog tot ver in het jaar 2018 voort kan.
 www.bewaerschole.com

Overige kunstenaarsinitiatieven in Zeeland
Van de kunstenaarsinitiatieven in Zeeland dienen allereerst de open atelierroutes of kunstschouwen genoemd te worden die in bijna elke Zeeuwse streek of stad georganiseerd worden. Ze trekken veel publiek en voorzien in een behoefte. Daarnaast zijn er in het Zeeuwse de nodige initiatieven die een eigen ruimte exploiteren. Zoals KipVis, een door de gemeente Vlissingen ondersteunde kunstwerkplaats met 14 ateliers voor kunstenaars en creatieve ondernemers die werken in verschillende disciplines. Er is werkruimte voor gastkunstenaars en er wordt hard gewerkt aan het realiseren van een grafische werkplaats. Regelmatig vinden er activiteiten plaats. Projecten van KipVis kunnen beschouwd worden als een experimenteel voorstadium van een galerie, museum of van andere podia. Een ander kunstenaarsinitiatief is Mon Capitaine, gevestigd in een kleine kelder in Middelburg, dat afgelopen maand december vijf jaar bestond. Ter gelegenheid daarvan werd door de deelnemende kunstenaars een hommage aan Marcel Duchamps gebracht. Bij ruimtecaesuur, een initiatief met een interessant programma waar vooral jonge kunstenaars gebracht worden, ziet men de toekomst enigszins positief tegemoet. De paar duizend euro die ruimtecaesuur nu nog van de Gemeente krijgt, is volgens oprichtster Willy van Houtum hard nodig om voort te bestaan. Maar of het nu links of rechtsom gaat, ruimtecaesuur zal doorgaan. In de maand oktober was er een deel van het project Storage for distorted matter te zien van Loek Grootjans. Sinds 2008, het jaar waarin Grootjans dit langdurige project startte, verzamelt hij bijna alles wat hij tegenkomt. En dan met name flessen met sporen van grootmeesters, eigen drek, de verf waarmee Van Gogh schilderde, en ook zijn eigen stof. Onderdeel van dit project zijn the Dust files, die ik in ruimtecaesuur zag. Het waren nabeelden van wat in essentie overblijft: stof. Deze Dust files werden in combinatie getoond met schilderijen uit 1999 en een serie multipels, gemaakt met dezelfde kleur oker die Vincent van Gogh ooit gebruikte.
www.moncapitaine.nl www.kipvis.com www.caesuur.nu