Nature is always right

 
Beelden van smeltende ijskappen en overstromingen, of aan ontbossing ten prooi gevallen oerwouden beroeren ons dagelijks, maar oogsten tot nu toe weinig effect; het menselijk gedrag wordt er niet of nauwelijks door aangepast. De urgentie en heftigheid waarmee de aarde nu al reageert, wordt wél door de kunstwereld opgepikt. Dat dit boeiende vergezichten in de kunst oplevert, is zonneklaar. Kunstenaars zijn immers bij uitstek in staat om fenomenen te duiden en op een bijzondere wijze te verbeelden. Denk aan de platgebrande, inktzwarte landschappen van antracietkleurige klei die de uit Duitsland afkomstige Anne Wenzel baseert op foto’s van rampen in de natuur. Of aan de compositie Dark Waves van de Amerikaanse componist John Luther Adams: donkere aanzwellende klanken van tientallen strijkers kondigen daarin de naderende Apocalyps aan. Adams maakte voor deze compositie gebruik van de resonanties in het Noordelijke landschap van Alaska. De geluiden van het krakende poolijs en de overstromingen die het gevolg zijn van de stijging van de zeespiegel maken zijn muziek tot een natuurspektakel van de eerste orde. Volgens Adams voelen we ons ondanks deze gebeurtenissen, die diepe angsten in ons oproepen, toch opgenomen in de mysterieuze schoonheid van de ons omringende natuur. 

    Het is deze mysterieuze kant van de natuur die de kunstenaar NILKEN in haar werk benadrukt. Dagelijks maakt zij lange wandelingen door de bossen en velden van de Ardennen, waar zij in alle rust woont en werkt. De herinneringen aan die wandelingen en de foto’s die zij al wandelend maakt, leveren ideeën op voor haar transparante werken van papier op jute. Daarin verbeeldt zij vooral de schoonheid en de kracht van de natuur, waarover zij zich blijft verbazen. Op het jute brengt zij de bijzondere ordening, die dagelijks in de natuur plaatsvindt, middels papiersnippers, lijm en verf in beeld. In het verleden ontstond met dat gegeven een abstracte serie werken. Meer recentelijk is haar werk figuratiever en gestructureerder geworden. Neem haar bomenserie waarin NILKEN de geschiedenis laat zien die mens en natuur delen. In sommige werken lijkt zelfs sprake van een versmelting tussen boom en menselijke figuur. Meestal echter worden de door haar weergegeven bomen voorgesteld als grootse, duidelijk herkenbare monumentale entiteiten. De gefotografeerde schaduwen op hun stammen leveren voedsel op voor vormstudies en aandacht voor tegenlichteffecten. Steeds weer herken je andere vormen in de stammen, want onze hersenen gaan altijd op zoek naar dat wat al eerder in ze is opgeslagen. NILKEN: “We willen herkennen en benoemen als geruststelling voor het grote onbekende, om onze onzekerheid voor het onzichtbare te overwinnen.”   
    Haar weergave is etherisch, licht en sprankelend, hoopvol haast. Zonder al te veel compositorische dwang ontstaan op het transparante jute grote, brede stammen uit gesnipperd papier. Donker en lichter geschilderde achtergronden wisselen elkaar daarbij af. Dat mens en natuur samen één zijn, past ook in de traditie van de minimale aanpassingen die de kunstenaar-filosoof  herman de vries al jaren in de natuur uitvoert. Zo wikkelde hij recentelijk rondom een eeuwenoude eik in het wandelbos bij het Huis te Diepenheim een witte band van textiel met daarop in gouden letters de tekst i am.
   
    Maar er is meer dan alleen het samenvallen van mens en natuur dat NILKEN gadeslaat. Zij ziet ook een duidelijke ordening: “In de natuur maakt alles en iedereen contact met elkaar, en alles blijkt met alles verbonden. Zo ruimt de natuur razendsnel het dode leven op, waardoor weer nieuw leven kan ontstaan.” En daarmee formuleert zij onbedoeld het cradle to cradle-beginsel, ook wel het afval=voedsel-beginsel genoemd, dat de kunstenaar-architect Louis Le Roy op een bijzondere wijze in zijn Ecokathedraal te Mildam vormgaf. Verscholen tussen bomen en struiken tref je langs een landweg een immens bouwwerk aan van bouwafval, dat Le Roy en zijn helpers eigenhandig volgens een bepaalde systematiek opstapelden. Een ecologisch monument waar de natuur ongehinderd zijn gang kan gaan en dat langzaamaan door de tijd heen verder vorm krijgt. Een perpetuum mobile bovendien van dood, verrotting en telkens weer een nieuw begin. Le Roy’s Ecokathedraal is een plek waar een subtiele balans is ontstaan tussen orde en chaos, tussen natuur en menselijke aanwezigheid.
    In het heldere maar tegelijkertijd mysterieuze werk van NILKEN komen al deze onderliggende fenomenen evengoed aan bod: de vergankelijkheid en de tijd, het samenspel tussen mens en natuur, de ordening in die natuur, en als laatste het toeval. Uit haar werk spreekt een optimistische visie: de kracht van de aarde blijkt veel groter dan wij kunnen bevroeden. Alleen zullen wij ons er bij neer moeten leggen dat ons bestaan uiteindelijk tijdelijk is; de aarde overleeft ons allemaal.

Copyright (c) 2011,  Etienne Boileau
 
 
Tekst voor pagina binnenin:
NILKEN doorliep de Kunstacademie in Den Bosch. Zij kwam vorig jaar voor het eerst naar buiten met haar werk tijdens de vierde editie van de expositie ‘4 galeries op één plek’ in Loods 6 te Amsterdam. NILKEN woont en werkt in de Belgische Ardennen.