Cradle to Cradle, een betere wereld van verspilling

Verslag van eenthemamiddag in Museum Boijmans op 9 sept 2010

 
Ter gelegenheid van Atelier van Lieshouts tentoonstelling Infernopolis in de onderzeebootloods op het RDM terrein, vond afgelopen najaar een debat plaats in Museum Boijmans over de principes van Cradle to Cradle, oftewel afval = voedsel. Sprekers waren de Duitse chemicus Michael Braungart, de filosoof Karim Benammar en kunstenaar Joep van Lieshout.
 
Door Etienne Boileau
 
Slave City
Tijdens het debat gaf Joep van Lieshout een nogal ironische toelichting bij zijn project Slave City, onderdeel van Infernopolis in de onderzeebootloods op het RDM-terrein in Rotterdam. Van Lieshout: “Het hele project heb ik milieuvriendelijk opgezet; de hard werkende slaven in Slave City krijgen organisch voedsel en de volledige installatie is CO2neutraal. Doelstelling van de installatie is zoveel mogelijk geld verdienen. Met dat geld kan veel goeds gedaan worden: sponsoring van wetenschappelijk onderzoek, van cultuur en natuurlijk ook kunst. Slave City is volledig zelfvoorzienend en bijna helemaal Cradle to Cradle. De slaven worden gebruikt als machines en gaan ongeveer drie jaar mee, daarna wordt een deel van hen hergebruikt voor orgaantransplantatie. Een ander deel gaat in de biogassdigester.” Met Slave City wil Van Lieshout aantonen dat het misschien niet zo’n slecht idee is om mensen te doden als dat de energie-efficiency van de planeet ten goede komt. Want anders loert het gevaar om de hoek dat er een totale oorlog om consumptie uitbreekt.

De voorbeeldfunctie van mieren
Michael Braungart kwam met voorbeelden over de manier van consumeren van mieren: “Mieren ruimen alles op, leven van organisch plantenmateriaal en recyclen ander natuurlijk afval tot fraaie behuizingen (upcycling). Bovendien zijn zij zelf ook weer onderdeel van de kringloop”. Volgens Braungart consumeren we niet te veel, maar consumeren we verkeerd: “We laten een enorme berg afval achter vol chemische afvalstoffen, die het milieu en onze gezondheid ernstig schaden. Dat afval zouden we eigenlijk moeten kunnen hergebruiken voor nieuwe, hoogwaardige producten, zonder dat daarbij sprake is van kwaliteitsverlies of restproducten. Maar dat kan nu niet omdat op zichzelf pure en schone producten in het eerdere productieproces vermengd zijn met allerlei chemicaliën en toxische stoffen. Die zijn er moeilijk en alleen tegen hoge kosten, of zelfs helemaal niet, uit te krijgen. Door recycling komen die toxische stoffen dus opnieuw in de kringloop. Daarom moeten we oplossingen in het ontwerp- en productieproces zelf zien te vinden, zodat we later weer nieuwe, volwaardige producten van afval kunnen maken.” (Cradle to Cradle).
 
Oorlog of overvloed ?
Karim Benammar baseerde zijn betoog op de theorieën van de filosoof Bataille: “De economie is volgens Bataille geen strijd om schaarse grondstoffen. Er is een grote onuitputtelijke hoeveelheid aan zonne-energie. Het (menselijk) leven dat daaruit voortvloeit kan in overvloed aanwezig zijn. Word het surplus aan energie op positieve wijze toegepast, dan ontstaat groei. Een andere positieve aanwending is die in de richting van kunst, sex en rituelen. Is er echter geen mogelijkheid voor individuen om hun surplus aan energie op positieve wijze aan te wenden, dan bestaat er de kans dat het surplus in een ronduit catastrofale richting gaat, namelijk die van oorlog en geweld.” Benammar vervolgde met te stellen dat “in onze tijd waarin in de Westerse wereld praktisch aan alle eerste levensbehoeften is voldaan, dient het surplus aan energie zoveel mogelijk naar de ‘homo creator’ te gaan. Kortom, kiezen we voor een catastrofale aanwending of voor een meer positieve invulling voor de aanwending van ons surplus aan energie ? In plaats van eindeloos dom te consumeren, kun je een work of art maken van je eigen leven, je buurt, je werk etc. Want schoonheid is toch het transcendente ideaal waar het voor ons allemaal om draait. Zorg er dus voor dat je eigen energieaanwending tot persoonlijke groei leidt.”
 
Van Lieshout versus Braungart
Oorlog zag Joep van Lieshout in tegenstelling tot Benammar niet als een catastrofale aanwending van energie. Van Lieshout: “Oorlog kan wel degelijk ook veel goeds brengen; zo heeft de Franse revolutie ons democratie gebracht ”. Braungart ging daar faliekant tegenin. Hij weigerde te geloven dat een oorlog positieve gevolgen kan hebben en dat mensen daar zomaar aan beginnen. Braungart: “Mensen willen gewaardeerd worden en geaccepteerd. Ze willen de mogelijkheid krijgen om het goede te doen. Het kwaad is meer iets dat voortvloeit uit een lagere kwaliteit van leven en de afwezigheid van schoonheid. Ik zie ook weinig glorifiërends in geweld. Beter is het je aandacht te besteden aan de positive footprints die je hier op deze planeet wilt achterlaten. Daarvoor moet je wat teruggeven aan de planeet. Maak bijvoorbeeld een gebouw dat je later, als het niet meer gebruikt wordt, kunt overlaten aan andere (dier)soorten en gebruikers. Of pleeg landbouw waarmee je de aarde ook weer kunt voeden nadat je er eerst iets aan onttrokken hebt.”

Voor een uitgebreider verslag van dit debat kijk op www.beeldenmagazine.nl


Copyright 2010 © Etienne Boileau

 



Cradle to Cradle hapjes en dito servetten tijdens Infernopolis, foto E.Boileau