Verzamelaars aan het woord

Wim van Schaik

 
Als liefhebber van figuratieve kunst heeft Wim van Schaik in zijn lange leven een omvangrijke en gevarieerde beeldencollectie op weten te bouwen. Speelse dierfiguren en menselijke gestaltes vormen daarin de hoofdmoot; de laatste vaak gebaseerd op een historisch of mythologische onderwerp. Naast zijn collectie beelden en kleinplastiek heeft de enthousiaste Van Schaik ook een uitgebreide verzameling penningen, schilderijen en grafiek bijeengebracht.
 
Door Etienne Boileau
 
Bijna was het gesprek met Wim van Schaik niet doorgegaan, want een deel van de collectie Van Schaik-Colijn stond een paar dagen tevoren nog in het ‘Tijdelijk Museum Nieuw Joods Werkdorp’ te Slootdorp in de Wieringermeer. Met dit tijdelijk museum wil Wim van Schaik het leegstaande gebouw in Noord-Holland, waar vroeger Art & Project in gehuisvest was, nieuw leven inblazen. Het uiteindelijk doel is om er de collectie van hem en zijn echtgenote, en die van andere verzamelaars definitief in te huisvesten. We praten met elkaar in de eetkamer van hun ruime villa met parkachtige tuin, gelegen in het midden van ons land.
 
Dierenliefhebber
“Mijn eerste beeld kocht ik in ’59. Een boer onderuitgezakt op een paard,  op weg naar huis na zware arbeid op zijn akker. Het is van Floyd Dewitt, een Amerikaanse kunstenaar, opgeleid in de VS, die hier in Nederland aan de Rijksacademie onder Esser heeft gestudeerd. Ik heb daarna nog diverse bronzen paarden van Dewitt gekocht, waaronder dat grote manshoge beeld achter in de tuin. Hij was hier erg bekend en werd beschouwd als een groot beeldhouwer.”
Terwijl de thee wordt binnengebracht, valt mijn oog op verschillende dierfiguren: een liggende otter van Karin Beek, diverse vogels, een hangbuikzwijn en ijsbeer van Jaap Kaas. En verderop een vos, een ezel en een paasos van Arie Teeuwisse.
Ik ben inderdaad een groot dierenliefhebber en heb daarom ook nogal wat dierfiguren in mijn verzameling: hier op tafel ziet u een groep bronzen schapen van Teeuwisse. Een heel productieve en creatieve beeldhouwer die indertijd de opdracht kreeg om voor de Veemarkt in Utrecht een beeld te maken. Dat werd een groep schapen, en dit beeld was het ontwerp.”
 
Menselijke figuren
“Toch is mijn collectie behoorlijk gevarieerd, want je treft er ook veel  menselijke figuren in aan. Veel werk is afkomstig van leden van de Nederlandse Kring van Beeldhouwers. Daar in de vensterbank in het klein staat een afgietsel van het Urker Vissersmonument uit 1968 van Van der Leeden uit Bergen. Het stelt een vissersvrouw voor die aan de haven staat; haar man komt nooit meer terug. Ernaast ziet u een bijna abstracte boom van keramiek; de maakster is Theresia van der Pant. Van haar hebben wij meerdere beelden. Na het overlijden van Charlotte van Pallandt wordt zij als de grand old ladyonder de beeldhouwsters beschouwd. Even verderop een mooi bronzen beeld van Berlage, gemaakt door Eric Claus. Berlage’s in brons gegoten hoofd is op een Amsterdamse School-zuil gezet die als sokkel dient. Zijn armen hangen stijf langs de zuil. Claus ontwierp ook diverse penningen waaronder de Spinozapenning."

Charlotte van Pallandt en anderen
Als Van Schaik aanstalten maakt om naar de aangrenzende zitkamer te lopen, wijst hij me nog even op een bronzen jongenskopje: een gevoelig portret van zijn zoon op vijfjarige leeftijd, gemaakt door Ruth Brouwer.
“Ruth Brouwer heeft ook veel penningen ontworpen. Onlangs was er een groot overzicht van haar penningen te zien in Museum Beelden aan Zee, waarvoor ik er een paar heb uitgeleend. Van Charlotte van Pallandt heb ik meerdere penningen; de penning die zij maakte van Roland Holst is wel heel bijzonder. Daarnaast heb ik een grote Wilhelmina van Van Pallandt in de hal staan en elders nog de allerkleinste versie van dit beeld. Ze zijn beide afgeleid van het origineel dat meer dan levensgroot voor Paleis Noordeinde staat.”
Dan lopen we door naar een volgend vertrek,eensfeervolle winterkamer. Naast vele andere dierfiguren en een op de klassieke mythologie geïnspireerd stenen beeld van Jan Meefout, treft me een zwierige beeldengroep van een aantal levenslustige hofdames uit de rococotijd, gemaakt door Dick Aerts.
“In dit vertrek staat ook een mooie terracotta kop van Van der Pant: het is Stravinsky. Van der Pant heeft zich in het verleden ook laten inspireren door de muziek van Stravinsky’s Sacre du Printempsen heeft een groot aantal pasteltekeningen over deze compositie gemaakt. De hele serie heb ik hier in huis. Even verderop ziet u nog een heel bijzonder beeld van Van Pallandt. Dit is haar Truus. Het uitdagende model waar elke kunstenaar op de Rijksacademie mee te maken kreeg. Truus was in die dagen een soort icoon. Er zit een hele symboliek achter.”
We pakken Truus voorzichtig op en zetten haar buiten op het terras in het zonlicht: alsof ze er altijd al heeft gestaan.

Abstracties en figuren uit de commedia dell’arte
Op weg naar het terras passeerden we eerder de keuken, waar een groot bronzen beeld van Pieter d’Hont op de keukentafel staat: Madame Robert. We stonden er even bij stil terwijl Van Schaik vertelde dat hij buiten in de tuin nog een ander beeld van d’Hont heeft staan. Dat draagt de titel Het gesprek.
“Het zijn twee smoezende prelaten (kardinaalOttavianien paus Johannes XXIII)die de uitkomsten van het Tweede Vaticaans Concilie met elkaar bespreken.”
Terwijl we op het terras Truus aan het fotograferen zijn, wijst Van Schaik ons op een ander beeld aan de zijkant van het terras. 
“Hier ziet u een driedimensionale bronzen rechthoek op een natuurstenen sokkel. Het is getiteld Landschap en is van Theresia van der Pant. In die rechthoekige vorm heeft zij een groep bomen gemodelleerd die aan een vijver staan. Omdat het beeld hol is, kun je er doorheen kijken. Het gaat in dit reliëf vooral om de monumentaliteit. Op de tegenoverliggende houten wand van de serre hangt een bronzen kameleon van Marie José Wessels: een sterk figuratief beeld en praktisch tweedimensionaal.”
Dan begint onze wandeling door de beeldentuin, die is aangelegd rondom een centraal gelegen grasveld. Vlakbij huis treffen we een platte waterschaal van Joop Haring aan, met daarin een strakke geometrische vorm. En verderop zien we weer andere abstracte vormen tussen een veelvoud aan figuratieve beelden staan. We lopen langs het pad dat tussen struiken en bomen door de tuin heen leidt, en komen langs een geabstraheerd vogelbeeld op sokkel: De duikvlucht van Theresia van der Pant.
“Theresia kon de essentie van dieren en vogels heel goed weergeven: het ging haar niet om de precieze weergave van een dier, maar om een beeld van een dier, om de essentie. Hier ziet u een roofvogel met een enorme lange snavel en dito vleugels die naar een prooi duikt.”
Even verderop zien we een beeld van Arie Teeuwisse staan.
“Dit is Pulcinella uit de commedia dell’arte. De commedia dell’arte is altijd een interessant onderwerp voor beeldhouwers geweest; onze Jan Klaassen komt er vandaan. En elders in de tuin heb ik nog een ander beeld uit de commedia dell’arte: Scapino.”

Zeilschip en Vasalis
We lopen verder over het kronkelende tuinpad en zien ineens een monumentaal en humoristisch beeld van Dick Aerts aan de rand van het gazon.
“Dit is Aurora. Het verbeeldt de strijd tussen goed en kwaad. Eigenlijk is het Sint Joris en de draak. Dick Aerts maakte hierin dankbaar gebruik van die symboliek: het goede overwint immers het kwaad. Een eeuwige strijd die nooit ophoudt.”
Even verderop stoppen we bij een stam van een 260 jaar oude beuk, die vanwege aantasting door schimmels moest worden omgehakt. Van Schaik heeft er een bord bijgezet met een tekst die vanaf de weg te lezen is. De titel: Monument voor een gevallen boom. Hij baseerde zich daarbij deels op het gedicht Aan een boom in het Vondelpark van Vasalis. Wat een geluk dat er verderop nog een schitterende dertig meter hoge liquidambar (amberboom) in de tuin is blijven staan, zodat het verlies van deze oude beuk wat minder groot is.
Als we uiteindelijk helemaal achterin de tuin belanden, zien we een grote vijver met daarin een beeld van Margot Zanstra. We lopen er omheen en bekijken het van alle kanten. Het bestaat uit twee driehoeken van roestvrij staal, die gracieus naar elkaar toebuigen en met elkaar in balans zijn. Titel: De Ontmoeting.
“Margot Zanstra was oorspronkelijk balletdanseres en choreografe bij het Nationale ballet. Vanaf ‘66 is ze gaan beeldhouwen. Omdat ze slechtziende werd, is ze met papier gaan werken. De papieren vormen voor dit object werden daarna in roestvrij staal uitgewerkt door een staalbedrijf en speciaal voor deze plek vervaardigd. Haar beeld lijkt op een zeilschip en past daardoor prachtig bij het water.” 
Weer terug bij de grote open ruimte van het gazon zien we als pièce de résistance een metershoog bronzen paard van Floyd Dewitt staan. Het is prominent opgesteld, recht tegenover het huis.
“Zelf heb ik vroeger veel paard gereden en daardoor kon ik zijn werk goed beoordelen. Dewitt kon die interactie tussen mens en dier fantastisch weergeven.Floyd was zelf cowboy geweest in Montana, zo’n prairiestaat. Hij besefte het hele wezen van een paard. Knap verbeeld.”
 
Nieuw museum 
Aan het eind van de rondleiding stoppen we voor het beeld Afrikaanse muziek van Peter Hoogerwerf. Een bijzonder origineel bronzen reliëf van drie muzikanten en vier danseressen uit Afrika. Het beeld swingt en het plezier van het muziek maken spat er vanaf. Je zou kunnen zeggen dat iets soortgelijks voor deze hele verzameling geldt, want ook daar is het plezier en levensgeluk vanaf te lezen. Het is dan ook te hopen dat het initiatief van het echtpaar Van Schaik-Colijn om hun collectie in het nieuw te vestigen Museum ‘Het Nieuw Joods Werkdorp’ onder te brengen, weerklank vindt. Een nieuw museum met deze levendige, toegankelijke collectie zal zeker een belangrijke toevoeging zijn aan het huidige culturele leven in Noord-Holland.  

copyright (c) 2011 Etienne Boileau
 



Charlotte van Pallandt, Truus, brons, hoogte 61,5 cm, foto G.J. Hoogland